Terug naar de tijd van de bizons. Zo kun je regeneratief grazen ook wel noemen. Dus; een kudde dieren in een korte periode op een klein stukje grond, zodat ze alles homogeen opeten, een deel vertrappen en het gras vervolgens een lange rustperiode geven. Dat klinkt toch best nieuw voor zo’n ouderwets principe. Daarom duiken we in dit artikel in deze vorm van regeneratieve landbouw, die haar eigen kansen én uitdagingen kent.
Wat is regeneratief grazen?
“Platgezegd is regeneratief beweiden een vorm van dagelijks omweiden in langer gras. Bij regeneratief grazen heb je een hele hoge veedichtheid, net als de kudde bizons vroeger, die een deel van het gras vertrappen, wat op de bodem komt te liggen als voedsel voor het bodemleven. Zo sla je direct koolstof in de bodem op. Vervolgens krijgt het gras een langere rustperiode, zodat de plant weer volledig kan opladen voor een volgende beweidingsronde. Andere kruiden krijgen zo ook de kans om te ontwikkelen en omdat de koeien maar kort op het stuk staan, zie je een homogene opname van de aanwezige grassen en kruiden.“
Aan het woord is weidecoach Pieter van Rumst, die zich heeft verdiept in regeneratief grazen. Van Rumst geeft ook gelijk de kanttekening dat regeneratief grazen, holistic planned grazing, geen weidesysteem is, maar onderdeel van een compleet regeneratief systeem. “Je kijkt dus niet alleen naar de koe en het gras, maar bijvoorbeeld ook naar ecologie, biodiversiteit, arbeid, financiën, bodembiologie, stikstofkringlopen en werkplezier”, vertelt Pieter, die regeneratief grazen ziet als een toolbox waarbij je steeds nieuwe elementen kiest. De kern blijft: zoveel mogelijk met de natuur meewerken.
Weiden in langer gras
Bij regeneratief grazen krijgt de grasmat langer rust. Bij overbegrazing grazen dieren de smakelijke planten kort af tot onder het groeipunt. De plant gaat daardoor haar wortels afstoten om in balans te komen en heeft veel hersteltijd nodig. Aan de andere kant kun je ook onderbegrazing zien, minder smakelijke delen die blijven staan, de typische ‘weidebossen’. Met regeneratief grazen probeer je over- en onderbegrazing te voorkomen door kort en intensief op één plek te grazen. De planten en kruiden gaan hierdoor dieper wortelen, behouden hun blad deels voor fotosynthese en een deel wordt juist vertrapt als voedsel voor het bodemleven.
De lange rusttijd, van soms wel weken, geeft de planten de kans om te herstellen en diep te wortelen. “Door diversiteit boven de grond, bijvoorbeeld de combinatie van gras met kruiden en klavers, in combinatie met geen tot minder kunstmest blijft de plant lang gevoed, schiet minder snel in de aar en blijft smakelijker”, merkt Pieter, die vlinderbloemige planten als klaver wel een must vindt voor dit systeem.
Naar regeneratief grazen is een proces
“Overschakelen naar regeneratief grazen met melkkoeien is een proces, waar je echt de tijd voor moet nemen”, vindt Pieter van Rumst. “Ondoordacht vandaag overschakelen is zelfs een financiële ramp. Maar op termijn is dit systeem zeker financieel rendabel, maar nog niet voor iedereen toepasbaar.”
Tips bij het starten met regeneratief grazen
Ondanks dat je niet van de ene op andere dag regeneratief kunt werken, heeft Pieter wel deze 7 tips om te starten met regeneratief beweiden:
1.‘Zet de juiste bril op’
Regeneratief grazen draait niet alleen om de koe of de melkproductie, maar kijkt breder. Dus naast het financiële deel ook naar het sociale aspect (hoeveel tijd kun en wil je kwijt zijn aan het grazen?) en het ecologische aspect (boven- en ondergrondse biodiversiteit). Op elk van deze elementen kun je doelen stellen, waar je in stappen naar toewerkt.
2. Begin met een nulmeting
Hoe zien mijn kringlopen van bijvoorbeeld mineralen of stikstof eruit en waar zit mijn grootste lek? Begin dan op die plaats. Bijvoorbeeld: ik zie veel plassen op een bepaald perceel, ik ga als eerste aan de slag met de bodemverdichting.
3. Kijk kritisch naar je veestapel
Wat is de energiebehoefte? En kunnen mijn melkkoeien omgaan met langer, stengelig gras? Wellicht kun je kijken naar een ander type koe, selecteren op graasgedrag of starten met de groep met een lagere energiebehoefte zoals je oudmelkte dieren.
4. Bekijk jouw percelen
Regeneratief grazen geeft meer diversiteit onder en boven de grond. Je kunt kruiden en klaver in gaan zaaien, maar je kunt ook met regeneratief grazen starten en zo komt in een jarenlang traject uiteindelijk de ondergrondse kruidenbank vanzelf naar boven omdat deze meer kans krijgen. Kijk hierbij ook kritisch naar jouw inputs. Hoe kun je werken met bijvoorbeeld minder kunstmest, gewasbeschermingsmiddelen, bewerkingen of zaaizaden?
5. Start klein
Begin bijvoorbeeld met je pinken dagelijks omweiden en leer hiervan. Als je nu al dagelijks je melkkoeien omweidt, probeer dan eens de vee intensiteit te verhogen en de rustperiode te verlengen. Dus bijvoorbeeld alle koeien op de helft van je normale perceel weiden en in plaats van na 7 dagen, na 14 dagen terug te komen op datzelfde stuk. Wat zie je dan bijvoorbeeld in grassenbestand, graasgedrag, melkproductie en arbeid?
6. Regeneratief grazen draait om observeren
Hoe snel je roteert varieert per seizoen, per type grazer en zelfs per perceel. Het draait dus vooral veel om kijken én noteren wat je doet, zodat je daar van kunt leren.
7. Zoek collega’s op die hetzelfde doen of willen en leer van elkaar
Sluit je bijvoorbeeld vrijblijvend aan bij het boerenkennisnetwerk Ik oogst mee. Tip: volg op donderdagavond 29 februari het webinar over regeneratief grazen.
Bron: Agrifirm
