De IBR-problematiek laait opnieuw op en dreigt uit de hand te lopen. Sinds DGZ op 31 januari 2025 alarm sloeg, is de situatie niet verbeterd, integendeel. In 2025 werden in Vlaanderen al 42 nieuwe inslepen en haarden vastgesteld, meer dan ooit.

Zonder snelle en gezamenlijke actie tegen de gekende risicofactoren dreigt een grootschalige herbesmetting van het rundveebestand en het verlies van eerder behaalde gezondheidswinsten.

DGZ roept daarom op tot onmiddellijke, gecoördineerde maatregelen om verdere verspreiding te voorkomen. Zij wil dit doen in samenwerking met de bevoegde autoriteiten en de volledige sector, met respect voor ieders rol.

Doelstelling

DGZ streeft naar:

• het herstel van controle over de IBR-situatie in Vlaanderen; met focus op handel, afmest-activiteit, bioveiligheid en correcte naleving van de wetgeving;
• het veiligstellen van rundveehandel, zodat verplaatsingen mogelijk blijven, maar op een aantoonbaar veilige manier;
• het vermijden van langdurige economische schade door snelle, doelgerichte acties in de risicogebieden.

Crisisaanpak & onmiddellijke maatregelen

DGZ stelt een crisisaanpak met diverse acties voor.

Actie 1: Oprichting van een gemandateerde IBR-crisiscel

• Verantwoordelijke partners: FOD, FAVV, Arsia, DGZ.
• Mandaat: maatregelen nemen binnen de bestaande wetgeving of voorstellen doen voor een noodreglementering.
• Taken van deze crisiscel:
  • Afbakenen van een risicogebied en een tijdelijke standstill van dierbewegingen in een bepaalde zone invoeren.
  • Systematisch testen binnen de afgebakende zone.
  • Voorstellen uitwerken om maatregelen te versoepelen zodra de situatie onder controle is.

Actie 2: Preventieve acties om explosieve verspreiding te vermijden

• Invoeren van een standstill van de handel (in een beperkte regio) met gegeneraliseerd testen binnen een duidelijk afgebakende zone.
• Absoluut negatief advies voor de aanwezigheid van runderen op prijskampen/jaarmarkten in de huidige situatie.
• Gericht toezicht door FAVV op markten, handelstallen en verzamelcentra en de mogelijkheid tot tijdelijke blokkering en verscherpte maatregelen voor handelsstallen waar er overtredingen zijn in de IBR- en IR-wetgeving, inclusief voor de volledige inrichting (álle gelinkte beslagen, álle vrachtwagens, etcetera).

Aanpak van besmettingsbronnen

Actie 3: Onmiddellijke identificatie en kanalisatie van besmette I2-8 afmestbedrijven

• Onmiddellijke bepaling van de infectiestatus door een volledige screening uit te voeren, bedrijven met een gunstige screening groeien door naar een conventioneel I3-statuut.
• Beperkte termijn voor het afmesten van gekende IBR-dragers, enkel mits risicoanalyse ter plaatse door FAVV.
• Verzegeld transport door FAVV zolang niet aantoonbaar VRIJ van IBR.
• Onmiddellijke invoer van een tweede aankooponderzoek, zolang de handel niet aantoonbaar rechtstreeks/veilig verloopt.

Actie 4: Stimuleren aangifteplicht en vroege detectie

• Veehouders en dierenartsen wijzen op hun verantwoordelijkheid bij verdachte symptomen en sterfte.
• Snelle monstername bij elke verdenking.
• Uitbreiding van diagnostiek in geval van routine ademhalingsdiagnostiek en abortusprotocol.

Veiliger handel – structurele verbeteringen

Actie 5: Veilige transportketen

• De handel en de uitwisseling van dieren moet veiliger, zo stelt DGZ. In 2025 raakten 496 vrije runderen die werden verhandeld naar Vlaanderen besmet in de handel. Handel moet blijven kunnen, maar enkel op een aantoonbaar veilige manier. Alleen zo behouden we het vertrouwen van binnen- en buitenlandse partners en verzekeren we de toekomst van onze rundveesector. Hiervoor zijn er structurele aanpassingen noodzakelijk!
• In afwachting hiervan is enkel rechtstreeks een-op-eentransport toegestaan.
• Indien een tussenstop onvermijdelijk is: een sluitende realtime tracering verplichten die toont dat dieren niet in contact kwamen met runderen van een lager statuut.
• Aangevoerde runderen vanuit het buitenland (import) dienen op de eerste locatie geïsoleerd te worden tot een gunstig aankooponderzoek.

Actie 6: Versterking van traceerbaarheid en gegevenskwaliteit

• DGZ vraagt een gerichte handhaving van de verplichte registratie van runderbewegingen, bij voorkeur realtime en digitaal, in overleg met de handelssector.
• Opvolging en benchmarking dienen ertoe te leiden dat handelaars die correct werken en een veilig transport realiseren, beloond worden.
• Een aankopende veehouder dient te allen tijde de volledige historiek van het verhandelde rund te kunnen raadplegen.

Actie 7: Sanitaire scheiding van verschillende inrichtingen alsook rol van operatoren

• Gericht FAVV-toezicht op gemengde locaties (inrichtingen met meerdere beslagen, beslagen die gelinkt zijn) en actualisatie van registraties en toelatingen.
• Specifieke aandacht voor operatoren met meerdere inrichtingen of verschillende rollen (vervoeder, veehouder, handelaar etcetera).
• Toezicht door het FAVV op de epidemiologische scheiding van beslagen (cfr. beslagen conventioneel/afmest, handelaarsstallen), en optreden bij contacten tussen beslagen met een verschillend diergezondheidsstatuut.

Actie 8: Reinigen en ontsmetten van vervoersmiddelen en bioveiligheidsmaatregelen voor operatorenin vervoer

• 100 procent naleving van de verplichte reiniging en ontsmetting van vervoersmiddelen, op te volgen door gerichte controles door het FAVV.
• Herbekijken van het verzegeld transport bij opschorten en gekende besmette bedrijven, zodat dit systematisch wordt nageleefd, en dat operatoren zich niet besmetten in het slachthuis.
• Focus op bioveiligheidsmaatregelen voor operatoren bij vervoer van runderen.

Opvolging & preventie

Actie 9: Versterkte bioveiligheid en bewustwording

• Gerichte en kordate communicatie naar de sector over erfbetreders en bezoekers: iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen.

Bijvoorbeeld: advies van registratie van elke professionele bezoeker op rundveebedrijven.

Bioveiligheid moet het nieuwe normaal worden.

Actie 10: Oproep tot samenwerking en steun van getroffen bedrijven

• DGZ is geen controlerend orgaan, maar een partner van de sector in ziektepreventie en -bestrijding.
• De organisatie roept alle betrokkenen — veehouders, handelaars, dierenartsen, vervoerders, markten en overheden — op om samen verantwoordelijkheid te nemen.
• Elke veehouder getroffen door IBR is een slachtoffer, en verdient gepaste economische en psychologische ondersteuning. Dat is een verantwoordelijkheid van de hele rundveesector.

Bron: DGZ

Beeld: beeldarchief Prosu BV