Net als bij de totale voedingsmarkt staat ook het thuisverbruik van zuivel onder druk. Dit door enerzijds de hoge inflatie en anderzijds het stijgend buitenshuisverbruik. In 2023 resulteerde dit in een lichte daling in het aangekochte zuivelvolume (-1 procent). Daarnaast gingen Belgen binnen de zuivelcategorie op zoek naar budgetvriendelijkere oplossingen zoals private label. Door de hogere gemiddelde prijzen steeg de besteding aan zuivel in 2023 wel met veertien procent.
Dit blijkt uit de aankoopgegevens verzameld door het CPS GfK bij 6.000 Belgische huishoudens en uit de Consumptietracker van VLAM uitgevoerd door iVox bij 3.680 Belgen tussen 18 en 75 jaar.
Binnen de categorie zuivel presteerden kaas, room en ijs de voorbije jaren het best wat aangekochte volumes betreft, terwijl het thuisverbruik van melk, boter en verse witte kaas dalend is. De aankoopkanalen van zuivel bleven de afgelopen jaren relatief stabiel. Het volumeaandeel van hard discount (Aldi en Lidl) schommelt al een paar jaar rond de dertig procent.
Zuivel blijft een belangrijke voedingscategorie voor de Belg. Op een gemiddelde dag in de tweede helft van 2023 consumeerde 73 procent van de Belgen een zuivelproduct. De plantaardige alternatieven van zuivel komen daar met zestien procent niet bij in de buurt. En binnen het thuisverbruik neemt zuivel een volumeaandeel in van 91 procent tegenover negen procent voor de plantaardige alternatieven. Deze verhouding bleef de afgelopen zevem jaar stabiel.
Hoge inflatie en stijgend buitenshuisverbruik
De totale voedings- en huishoudbestedingen (FMCG) stegen in 2023 met negen procent. De voedingsinflatie bedroeg vorig jaar echter dertien procent, wat dus betekent dat de FMCG-markt in verhouding met de inflatie daalde. Er werd dus meer geld uitgegeven voor minder voedsel. Om de hoge voedingsinflatie te verzachten, kochten de huishoudens minder in volume en kozen ze voor budgetvriendelijkere alternatieven (downtrading). Vandaar het succes van private labels en hard discount (Aldi & Lidl). Dit heeft er ook mee voor gezorgd dat de aankoopfrequentie in 2023 gestegen is na een jarenlange daling. Gezinnen zijn immers meer gaan uitkijken welke producten waar het meest voordelig zijn in plaats van alles op één plaats te kopen.
Naast de hoge inflatie zorgt ook het stijgende buitenshuisverbruik voor extra druk op de FMCG-markt. In 2014 waren nog 74 procent van de geconsumeerde warme maaltijden in België zelfbereide maaltijden, maar dit percentage zit in dalende lijn. Corona zorgde even voor een opleving doordat het buitenshuisverbruik toen beperkingen kende, maar daarna zette de dalende trend zich voort. In 2022 kwamen de zelfbereide warme maaltijden uit op een aandeel van 71 procent en in 2023 was dit nog slechts 68 procent. De afgehaalde en thuisgeleverde warme maaltijden en de kant-en-klare maaltijden zitten daarentegen in de lift en kwamen in 2023 uit op aandelen van respectievelijk elf procent en negen procent, komende van zeven procent en zes procent in 2014. De warme maaltijden buitenshuis kennen na de coronacrisis een moeilijker herstel. In 2014 waren die maaltijden goed voor dertien procent van de warme maaltijden, in 2023 voor twaalf procent.
Zuivel sterk ingebakken in voedingsgewoontes in België
Op een gemiddelde dag in de periode juli tot december 2023 at 73 procent van de Belgen tussen achttien en 75 jaar minstens één zuivelproduct, met de ochtend als belangrijkste consumptiemoment. Eén op de drie Belgen at op meerdere momenten doorheen die dag zuivel. Voor de plantaardige alternatieven voor zuivel ligt deze score een stuk lager: op een gemiddelde dag consumeerde zestien procent van de Belgen een plantaardig alternatief. Van die zestien procent consumeerde 84 procent diezelfde dag ook een zuivelproduct.
Zuivel wordt vaak thuis geconsumeerd
Zuivelproducten worden voornamelijk thuis geconsumeerd: tachtig procent van de keren dat er tussen juli en december 2023 zuivel gegeten werd en 63 procent van de keren dat er zuivel gedronken werd, was dit thuis. Binnen de zuivelcategorie noteren we wel verschillen in consumptieplaatsen. Boter, yoghurt en melk zijn zuivelproducten die in verhouding vaker thuis geconsumeerd worden, terwijl ijs, room en gearomatiseerde melk, bijvoorbeeld chocomelk in verhouding regelmatiger buitenshuis geconsumeerd worden.
Bron: Consumptietracker VLAM (iVox, juli-december 2023)
Het thuisverbruik van zuivel staat licht onder druk
De bestedingen aan zuivelproducten stegen in België in 2023 met veertien procent. Deze stijging is voor een groot deel toe te wijzen aan de hoge inflatie (19 procent bij zuivel). Die hoge inflatie heeft ervoor gezorgd dat Belgen binnen zuivel op zoek gingen naar budgetvriendelijkere producten. Daarnaast noteerden we een lichte daling in volume met één procent tot 77,7 kilogram/liter per hoofd. Ook op langere termijn (in vergelijking met 2016) merken we een lichte daling in volume (min vier procent) en een stijging in besteding (31 procent).
Ook het thuisverbruik van de plantaardige alternatieven is op langere termijn dalend in volume (min zes procent ten opzichte van 2016). 2023 was wel een iets beter jaar met een volumestijging van één procent tot 8,0 kg/liter per hoofd. Ten opzichte van het thuisverbruik voor zuivel bedroeg het volumeaandeel van de plantaardige alternatieven 9,3 procent in 2023. Dit volumeaandeel bleef de voorbije jaren relatief stabiel. Het volumeaandeel van zuivel is het hoogst bij gezinnen met kinderen uit de lagere sociale groepen (92,1 procent) en in Wallonië (92,6 procent) en het laagst bij jonge alleenstaanden (87,6 procent) en in Vlaanderen (89,5 procent).
Bron: CPS GfK
Weinig verschuivingen binnen de aankoopkanalen van zuivel
Meer dan de helft van het volume zuivelproducten wordt aangekocht in grotere supermarkten. Het volumeaandeel van hard discount bleef de voorbije jaren schommelen rond dertig procent. Binnen zuivel kent hard discount dus niet de groei die wel zien binnen de totale voedingsmarkt. E-commerce won aan belang tijdens de coronacrisis, maar het aandeel van e-commerce blijft sinds 2021 hangen op drie procent. De buurtsupermarkten kenden een minder 2023 en zagen hun volumeaandeel binnen zuivel dalen van negen procent naar acht procent.
Bron: CPS GfK
Binnen de zuivelcategorie presteerden kaas, room en ijs de voorbije jaren het best
Bijna de helft (49 procent) van het aangekochte zuivelvolume is melk, daarna volgen kaas (vijftien procent) en yoghurt (twaalf procent). Het volumeaandeel van melk is wel dalend, net als dat van boter en verse witte kaas, en dit ten voordele van kaas, room en ijs. In bestedingen is kaas de belangrijkste productgroep met een omzetaandeel van 47 procent. Melk heeft binnen de zuivelbestedingen een aandeel van zestien procent.
Na een daling tussen 2016 en 2022 met vier procent daalde het thuisverbruik van melk in 2023 met drie procent tot 38,4 liter per hoofd. Door een sterke stijging van de gemiddelde prijs, noteerden we wel een stijging in besteding. Van het melkvolume is zeventig procent halfvolle melk, twintig procent volle melk en twaalf procent magere melk, met volle melk dat aandeel wint. Naast witte melk is ook het thuisverbruik van karnemelk en van gearomatiseerde melk dalend. Bij drinkyoghurt en gefermenteerde melk en melkdrinks is er daarentegen sprake van een stabilisatie.
Bron: CPS GfK
Na een stijging van vier procent tussen 2016 en 2022 stagneerde het thuisverbruik van kaas in 2023 op 11,9 kilogram per hoofd. Door een stijging van de gemiddelde prijs met vijftien procent steeg ook de besteding met vijftien procent. Kazen met harde korst nemen 63 procent van het volume in, tegenover negen procent voor kazen met halfharde korsten 28 procent voor zachte kazen. Zachte kazen winnen de laatste jaren terrein, terwijl de halfhardekorstkazen onder druk staan. Van de kazen worden 64 procent gekocht onder private label en dit aandeel is nog groeiend. Van het gekochte kaasvolume is dertien procent Belgische kaas en dit aandeel is dalend. Belgische kazen zijn populairder in Vlaanderen en bij gepensioneerden en hebben een groter volumeaandeel binnen de kazen met halfharde korst, binnen de merkkazen en bij buurtsupermarkten en speciaalzaken.
Bron: CPS GfK
Bij yoghurt noteren we in 2023 terug een stijging, na een dalende tendens de voorbije jaren. We klokten in 2023 af op een thuisverbruik van 9,7 liter per hoofd. Binnen yoghurt blijft natuuryoghurt aandeel winnen. Verder noteren we een stijgend thuisverbruik voor ijs tot 4,8 liter per hoofd, een stabilisatie voor room op 2,1 liter per hoofd en dalingen bij verse witte kaas (tot 2,4 kilogram per hoofd), boter (tot 1,4 kilogram per hoofd) en verse desserts (tot 3,6 liter per hoofd).
Tekst: Gerben Hofman
Bron: VLAM en CPS GfK
